Karawanseraj Orbeliana to zajazd dla karawan położony na południowej części przełęczy Vardenyats. Jest najlepiej zachowanym przykładem świeckiej architektury ormiańskiej z czasów średniowiecza. Karawanseraj Orbeliana leżał na jednej z odnóg Szlaku Jedwabnego, jaka prowadziła w XIII-XIV wieku przez państwo Ilchanidów poprzez doliny rzek Vorotan i Arpa do jeziora Sewan.

Wiadomość dla potomnych

Wejście do karawanseraj Orbeliana jest zdobione stalaktytowym dekoracjami oraz dwoma płaskorzeźbami. Skrzydlate zwierzę (po lewej) i byk (po prawej) są emblematami rodziny Orbelian.

Opis fundatorów budynku: „W imię Wszechmogącego i potężnego Boga, w roku 1332, za panowania pana świata Abu Sa’ida, ja Chesar syn księcia książąt Liparit z matki Ana, wnuk Ivaneha, i moi bracia, przystojni jak lwy, książęta Burtel (Burtegh), Smbat i Elikom z rodu Orbealianów, i moja żona Khorishah, córka Vardana (i …) z Senikarimanów, ufundowali ten duchowy dom na zbawienie dusz naszych i naszych rodziców oraz braci, którzy zasnęli w Chrystusie, a także żyjących braci i synów Sargisa, kapłana Hovhannesa, Kurda i Vardana. Wy którzy tędy przechodzicie, błagamy was, wspomnijcie o nas Chrystusowi. Założenie (początek) domu miało miejsce za czasów, kiedy arcykapłanem był Esai, a zakończenie dzięki jego modlitwom w roku 1332„.

Karawanseraj Orbeliana – architektura

Karawanseraj zbudowany z bazaltowych bloków składa się z przedsionka (5,35 x 9,0 m) i sali (13,0 x 26,0 m). Do wschodniej części dodano kaplicę (obecnie częściowo zniszczoną). Sala dzieli się na trzy nawy rozdzielone przez siedem par filarów. Od strony zachodniej znajdują się pomieszczenia dla ludzi. Dla zwierząt są przeznaczone nawy boczne, gdzie mieszczą się kamienne żłoby. A w jednym z rogów sali można odnaleźć basen z wodą.

Dach nad trójnawową halą ma trzy równoległe sklepienia z okulusem w każdym. Oculus poza wpuszczaniem światła słonecznego był elementem systemu wentylacji. Zarówno przedsionek jak i główna sala mają prosty w budowie, ale bardzo solidny dwuspadowy dach.

Karawanseraj Orbeliana został zniszczony w XV-XVI wieku. W latach 1956-1959 doczekał się renowacji. Obecnie jest celem wycieczek turystycznych w drodze między Jeziorem Sewan a południową cześcią Armenii.

Dawniej karawanseraj Selim (Sulema)

Przełęcz Vardenyats (2410 metrów n.p.m.) do niedawna znaliśmy jako przełęcz Selim lub Sulema. Tak samo opisuje się w wielu publikacjach, a nawet w przewodnikach karawanseraj Orbeliana. Według gubernatora prowincji Wajoc Dzor, Edgara Ghazariana, po konsultacjach z historykami, nazwa „Selim” pochodzi od imienia kurdyjskiego władcy, który… słynął jedynie ze swych złych czynów i zniszczeń. Nasze malownicze miejsca i zabytki nie mogą być powiązane z jego imieniem – tak uzasadnia zmianę dotychczasowych nazw. I tak oto mamy przełęcz Vardenyats i karawanseraj Orbeliana. Niezależnie od używanych nazw jest to miejsce, które odwiedzają zarówno masowi turyści, jak i zwykli plecakowicze.