W poszukiwaniu piątego kierunku – podróże w poziomie, pionie i w głąb
Janapar Trail to prawie 300-kilometrowy szlak prowadzący przez góry Małego Kaukazu na terytorium nieuznawanego państwa – Republiki Arcach, znanej w Polsce bardziej pod nazwą Górski Karabach. Dokonując historycznego przejścia jako pierwsi Polacy, pierwsza rodzina, a Mikołaj jako najmłodszy wędrowiec na świecie, wyczyn dla nas nie był najważniejszy. Najważniejsza była droga, a droga po ormiańsku to dżanapar.
Jesteśmy w Kapan, stolicy prowincji Sjunik, przy granicy z Iranem. Z nieba leje się żar, a my kierujemy wzrok na południowy-zachód. Tam wypiętrza się powulkaniczna góra Khustup (3206 m n.p.m.) – górski cel naszej podróży po południowej Armenii.
Dagestan to muzułmańska republika należąca do Federacji Rosyjskiej. Zamieszkuje ją 36 autochtonicznych narodowości. Dla jednej z nich – dla Lezginów – przy granicy z Azerbejdżanem, na północ od główniej grani Kaukazu, wypiętrza się niezwykła góra. Lezgini wierzą, że jest święta. Nazywa się Szalbuzdag 4142 m n.p.m.
Kiedy w stolicy Armeni, Erywaniu, w letni czas panuje nieznośny upał, na szczytach wulkanicznych stożków leży śnieg. To pod nim ponoć ukrywa się mityczny smok, który nosi takie samo imię jak najwyższy szczyt pasma – Azhdahak.
Abchazja po abchasku to Apsny, co oznacza „ziemia z duszą”. Ponoć każda dusza ma traumę. Moja ma. Na dodatek to trauma abchaska.
Kistowie, czyli gruzińscy Czeczeni, mieszkają w Pankisi od ponad 200 lat. Jak podaje legenda, kilku młodych pastuchów czeczeńskich zapuściło się wysoko w góry w poszukiwaniu zbłąkanych owiec i podzieliło ich los. Zatroskani ojcowie ruszyli z pomocą. Tropy dzieci zawiodły ich na drugą stronę gór. Zmęczeni wędrówką wbili swoje pasterskie laski w ziemię i zasnęli. Rano w miejscu lasek wybijało źródło, a na wolnych końcach kijów jaskółki uwiły sobie gniazdo. Ojcowie uznali to za znak od Boga i zamieszkali na tych ziemiach.