W poszukiwaniu piątego kierunku – podróże w poziomie, pionie i w głąb
Rozbijamy namiot u podnóża góry Ara powyżej wioski Zoravan przy morelowych sadach. Noc mija niezwykle spokojnie. O poranku pojawia się gospodarz i częstuje słodkimi owocami. Nieśpiesznie zjadamy darmowe śniadanie. Z dystansu patrzę na wulkan, który z profilu ma przypominać leżącego legendarnego bohatera Armenii, który rządził w IX wieku p.n.e. królestwem Biajni, znanym pod nazwą Urartu.
Janapar Trail to prawie 300-kilometrowy szlak prowadzący przez góry Małego Kaukazu na terytorium nieuznawanego państwa – Republiki Arcach, znanej w Polsce bardziej pod nazwą Górski Karabach. Dokonując historycznego przejścia jako pierwsi Polacy, pierwsza rodzina, a Mikołaj jako najmłodszy wędrowiec na świecie, wyczyn dla nas nie był najważniejszy. Najważniejsza była droga, a droga po ormiańsku to dżanapar.
Jesteśmy w Kapan, stolicy prowincji Sjunik, przy granicy z Iranem. Z nieba leje się żar, a my kierujemy wzrok na południowy-zachód. Tam wypiętrza się powulkaniczna góra Khustup (3206 m n.p.m.) – górski cel naszej podróży po południowej Armenii.
Dagestan to muzułmańska republika należąca do Federacji Rosyjskiej. Zamieszkuje ją 36 autochtonicznych narodowości. Dla jednej z nich – dla Lezginów – przy granicy z Azerbejdżanem, na północ od główniej grani Kaukazu, wypiętrza się niezwykła góra. Lezgini wierzą, że jest święta. Nazywa się Szalbuzdag 4142 m n.p.m.
Kiedy w stolicy Armeni, Erywaniu, w letni czas panuje nieznośny upał, na szczytach wulkanicznych stożków leży śnieg. To pod nim ponoć ukrywa się mityczny smok, który nosi takie samo imię jak najwyższy szczyt pasma – Azhdahak.
Abchazja po abchasku to Apsny, co oznacza „ziemia z duszą”. Ponoć każda dusza ma traumę. Moja ma. Na dodatek to trauma abchaska.